hikmet.net
03.12.2009
Kur’an-ı Kerim, âlemlerin Rabbi olan Allah’ın (c.c) kullarına en büyük bir armağanıdır. Kur’an, insanları doğru yola ulaştıran, hak ile batılı birbirinden ayıran (Bakara, 2/185); müminler için rahmet ve şifa olan (İsra Suresi, 17/82); müminlerin öğüt ve nasihat almaları için indirilmiş bulunan (Kamer Suresi, 54/17); takva sahipleri için bir rehber (Bakara Suresi, 2/2); Rabbimizden bir öğüt, içimizdeki dertlere bir şifa, bize doğru yolu gösteren bir hidayet ve rahmettir. (Yunus Suresi, 10/57) Efendimiz (s.a.s) şöyle buyurmuştur: “Kur’an’ın üslubuyla konuşan, doğruyu konuşmuş olur. O’nunla amel eden, mutlaka mükâfat görür. Kim onunla hüküm verirse, adaletle hükmeder. Kim ona çağrılırsa, doğru yola çağrılmış olur.” (Tirmizî, Fedailü'l-Kur’ân, 14)
Böylesine değerli, şerefli ve hikmetli bir Kitap’tan istifade etmenin ilk yolu onu okumaktır. Kur’an okumanın fazilet ve sevabı hakkında vârid olan bir çok ayet-i kerime ve hadis-i şerif, onu tilavet etmeyi teşvik ederek, dünya ve ahirette insana kazandırdıkları üzerinde durmuştur. Bu konudaki ayetlerden bazıları şu şekildedir: “Sana vahyedilen Rabbinin kitabını oku” (Kehf Suresi, 18/27); “Kendilerine kitap verdiğimiz kimseler onu, hakkını gözeterek okurlar” (Bakara Suresi, 2/121); “Allah’ın kitabını okuyup ona uyanlar, namazı hakkıyla ifa edenler ve kendilerine nasib ettiğimiz imkânlardan, gizli ve aşikâr olarak hayır yolunda harcayanlar, ziyan ihtimali olmayan bir ticaret umarlar.” (Fatır Suresi, 35/29)
Kur’an okumanın ne derece ehemmiyetli olduğunu göstermesi açısından hadis kitaplarında zikredilen onlarca hadisten bazıları şu şekildedir: “Sizin en hayırlınız, Kur’ân’ı öğrenen ve öğretendir” (Buharî, Fedailü'l-Kur’an, 21); “Kur’an okuyun! Zira Kur’an, kıyamet günü okuyana şefaatçi olarak gelir” (Müslim, Müsafirûn, 252); “Kim Kur’ân’ı okur, ezberler, helâl kıldığı şeyi helâl kabul eder, haram kıldığı şeyi de haram kabul ederse Allah, o kimseyi Cennet'e koyar. Ayrıca hepsine Cehennem şart olmuş bulunan ailesinden on kişiye şefaatçi kılınır” (Tirmizi, Sevâbu'l-Kur’an 13); “Kim gece on âyet okursa gafillerden sayılmaz. Yüz âyet okuyan kânitînden, bin âyet okuyan ise mukantarînden sayılır” (Ebû Davud, Salât, 326); “Kur’ân-ı Kerim'i maharetle okuyan bir insan, Kirâmen Kâtibin melekleri seviyesinde olur. Onu o seviyede beceremeyen fakat halis bir niyet ile okumağa çalışan, okurken de kem küm edip dili dolaşan ve Kur’ân’ı okumak ona zor geldiği halde okuyan insana da iki sevap vardır” (Buharî, Tevhid, 52); “Kur’ân-ı Kerim'den tek bir harf okuyana bile bir sevap vardır. Her hasene on misliyle değerlendirilir. Ben “Elif lâm Mîm” bir harf demiyorum. Aksine “Elif” bir harf, “Lâm” bir harf, “Mîm” de bir harftir” (Tirmizî, Sevabü'l-Kur’an, 16); “Ümmetimin en faziletli ibadeti Kur’an okumaktır” (Münavi, Feyzu'l-Kadir, 2/44); “Oturup, Allah'ın kitabından bir âyeti anlaman, senin için yüz rekât (nâfile) namaz kılmandan daha hayırlıdır.” (İbn Mâce, Mukaddime, 16)
Gerek tilavet edilen Kur’an’dan en iyi şekilde istifade edebilmek gerekse Kur’an’a karşı saygı ve hürmetin bir gereği olarak, Kur’an okuyan kimsenin dikkat etmesi gereken bir kısım edepler vardır. Şimdi sırasıyla bunları izah edelim:
1- Kur’an’a Tam Bir Yöneliş ve Teslimiyet Olmalıdır
Kur’an bütünüyle insanların düşünüp ibret almalarını ve böylece sırat-ı müstakim üzere bir hayat yaşamalarını temin etmek için gönderilmiş hikmet dolu bir kitaptır. İnsanlığın dünya ve ahiret saadeti Kur’an’ı anlayıp hayatlarına hayat kılmalarına bağlıdır. Ne var ki bu Yüce Kitap’tan hakkıyla istifade edebilmek için gönüllerin Ona karşı açık durması şarttır.
Bundan dolayı Kur’an okumak isteyen kimse, Onu tilavete başlamadan önce kalbini bütün önyargı ve şüphelerden arındırmalı, Allah Kelam’ı olduğunu hatırda tutarak tam bir teslimiyet ve teveccühle Kur’an’a yönelmeli ve bir de dünya ve ahirette ihtiyacı olan hakikatleri Kur’an’da bulabileceği mülahazasıyla onu eline almalıdır.
2- Abdest Almalıdır
Cenab-ı Hak, ayet-i kerimede “ لاَ يَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ Ona tertemiz (abdestli) olanlardan başkası dokunamaz” (Vakıa Suresi, 56/79) buyurmuştur. Bundan dolayı abdesti olmayan kimsenin ezberinden Kur’an okuması caiz olsa da ona dokunması caiz değildir. Abdestsiz Kur’an okumada kerahet olmasa da abdestli bulunmak müstehabtır.
Cünüp olan kişinin veya adetli kadının Kur’an’a dokunmaları caiz olmadığı gibi, onu ezberden okumaları da caiz değildir. Çünkü Peygamber Efendimiz (s.a.s): “لَا تَقْرَأْ الْحَائِضُ وَلَا الْجُنُبُ شَيْئًا مِنْ الْقُرْآنِ Ne hayızlı kadın ne de cünüp kimse Kur’an’dan hiçbir şey okuyamaz” buyurmuştur. (Tirmizi, Taharet 98) Ancak bu durumdaki kimselerin Kur’an dinlemelerinde, Kur’an’a bakmalarında ve ayetlerin manalarını düşünmelerinde bir mahzur yoktur.
Abdest almaya imkânı olmayan kimsenin alacağı teyemmüm de abdest yerine geçer. Abdestli olmanın yanında imkânı olan kimsenin Kur’an kıraati için ayrıca en güzel bir temizlik hali olan gusül abdesti alması daha güzeldir.
3- Misvak Kullanmak
Allah’ın kelamını temiz bir ağızla tilavet etmek için misvak veya diş fırçası kullanarak ağız temizliği yapılmalıdır. Hz. Ali Efendimiz şöyle buyurmuştur: “إنَّ أفْوَاهَكُمْ طُرُقٌ لِلْقُرآنِ فَطَيِّبُوهَا بِالسِّوَاكِ Muhakkak ki ağızlarınız Kur’an’ın yollarıdır, onları misvakla temizleyin” (Kütüb-ü Sitte Tercümesi, 17/560)
Kur’an okumasını keserek bir süre sonra kıraatine devam eden kimsenin tekrar misvak kullanması müstehabdır. Ağzı temiz olmayan bir kimsenin Kur’an okuması mekruh olduğu için, böyle birinin ağız temizliği yaptıktan sonra Kur’an okuması gerekir.
4- Edep ve Vakara En Uygun Bir Hal Üzere Bulunmalıdır
Okunan kitap Allah’ın kelamı olduğu için, kıraat esnasında son derece saygılı, ağırbaşlı ve ciddi olmalıdır. Bunlar kalbe ait ameller olmakla birlikte, kişide bu vakar ve edebi temin edecek veya kalbde bulunan bu saygının tezahürü diyebileceğimiz bazı davranışlar vardır. Bunlar:
a) En şerefli oturuş şekli kıbleye müteveccih bir halde oturmak olduğu için, Kur’an okuyacak kimsenin kıbleye yönelmesi kıraatin adabındandır. Kur’an namaz içinde okunduğu takdirde zaten kâri kıbleye müteveccih bulunmak zorundadır.
b) Kur’an okuyan kimse huşu ve hudu içerisinde yastık, duvar, kanepe gibi bir yere yaslanmadan oturmalı ve sükûn ve vakarla başını öne eğmelidir. Tekebbür alameti sayılabilecek bacak bacak üstüne atma gibi oturuşlardan uzak durmalıdır. Talebenin hocasının önünde oturması gibi hatta Âlemlerin Rabbi olan Allah’ı görüyor olma şuuru içinde bulunmalıdır. Çünkü o kimse Allah’ı görmese de Allah onu görmektedir.
c) Kur’an okumanın en mükemmel şekli yukarıda ifade edilen halde okumaktır. Ancak saygı ve edep muhafaza edildikten sonra kişinin ayakta, yan yatarken veya yatağında Kur’an okuması da caizdir. Nitekim Cenab-ı Hakk Yüce Kitab’ında: “الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِهِمْ Onlar ki Allah’ı gâh ayakta divan durarak, gâh oturarak, gâh yanları üzere zikrederler…” (Âli İmran Suresi, 3/190-191) buyurmuştur. Hz. Aişe de (r.a) şöyle demiştir: “ كَانَ النّبىُّ يَتَّكِئُ فِى حِجْرِى وَأنَا حَائِضٌ فَيَقْرأُ القُرآنَ Resûlüllah (s.a.s) ben hayızlı iken kucağıma yaslanır ve Kur’an okurdu.” (Buhari, Hayız 13)
Ayet-i kerimedeki sıralamadan da anlaşılacağı üzere ister nafile ister farz olsun namazda ayakta iken yapılan Kur’an tilaveti en faziletli olandır. Sevap yönüyle daha sonra oturarak yapılan tilavet, sonra da yatarak eda edilen tilavet gelir. Bu konuda Hz. Ali (r.a) şöyle buyurmuştur: “Kur’an’ı namazda ayakta iken okuyana Kur’an’ın her bir harfi için yüz sevap verilir. Namazda oturarak Kur’an okuyana ise her bir harf için elli sevap verilir. Kim de Kur’an’ı namazın dışında abdestli bir halde okursa ona yirmi beş sevap verilir. Kur’an’ı abdestsiz olarak okuyana gelince ona da (her bir harf için) on sevap verilir.”
d) Güzel ve temiz elbiseleri giyilmelidir. Hatta Kur’an’a olan ta’zimden dolayı başı ve omuzları örten bir elbise giymek daha güzeldir. Ulemadan bazıları sarık ve cübbelerini giydikten sonra Kur’an okumuşlardır.
e) Güzel koku sürünmesi ve imkânı olduğu takdirde bulunduğu yeri de en güzel kokularla tütsülemesi Kur’an okumanın edepleri arasındadır.
f) Kur’an okuyan kimsenin azalarının sükûnet üzere durması, yani eliyle, ayağıyla veya gözüyle gereksiz hareketler yapmaması, sallanmaması kısaca kıraatin ciddiyetini zedeleyecek davranışlardan uzak durması da kıraatin adabındandır.
g) Bir de esnemesi gelen kimse, Kur’an okumayı kesmeli ve esnemesi kesilince devam etmelidir. Çünkü esnemek şeytandandır.
h) Kur’an okuyan kimse onu göğsüne yakın tutmalı veya önündeki herhangi bir şeyin üzerine koymalıdır.
ı) Kıraat esnasında laubali davranışlardan kaçınmalı, gülmemeli ve gerekmedikçe konuşmamalıdır.
Konu: Kur'an-ı Kerim'i Okuma Adabı - 1 